डीपसीकच्या भूकंपाचे जगभर हादरे! (नवशक्ती)
अत्यंत कमी खर्च आणि कालावधीत डीपसीक या कृत्रिम बुद्धिमत्तेवरील तंत्रज्ञानाने जागतिक पातळीवर भूकंप घडविला आहे. त्याचा केंद्रबिंदू चीन असला तरी त्याचे जबर हादरे अमेरिकेसह अनेक देशांना बसले आहेत. हे सगळे कसे झाले? अचानक की जाणिवपूर्वक? भारताचे काय? नजिकच्या काळात काय होणार?
भावेश ब्राह्मणकर
डीपसीक हे चॅटबॉट ॲप अवघ्या काही दिवसातच लाखोच्या संख्येने अमेरिकेत डाऊनलोड झाले आणि
एकच गहजब उडाला. विशेष म्हणजे, अमेरिकन राष्ट्राध्यक्षपदाची सूत्रे डोनाल्ड ट्रम्प
यांनी स्विकारल्याच्या दिवशीच हे घडावे हा योगायोग होता का? डीपसीक नक्की काय आहे? त्याचा एवढा गवगवा का होत
आहे? कृत्रिम बुद्धिमत्तेवरील आणि खासकरुन अमेरिकन दिग्गज
कंपन्यांच्या पोटात गोळा का उठला आहे? हजारो जणांचे
कोट्यवधींचे नुकसान कसे झाले? नजिकच्या काळात आणखी काय काय
घडणार आहे? हे सारे जाणून घेतले नाही तर त्याच्या गंभीर
परिणामांना सामोरे जावेच लागेल.
जे तंत्रज्ञान विकसित करण्यासाठी
चॅटजीपीटी, गुगल, मेटा सारख्या दिग्गज कंपन्यांना काही वर्षे आणि अब्जावधीची
गुंतवणूक करावी लागली त्यांना चिनी डीपसीकने जबरदस्त तडाखा दिला आहे. अवघ्या काही
महिन्यातच आणि साठ लाख डॉलरच्या गुंतवणुकीतून डीपसीक जगभर विनामूल्य उपलब्ध झाले
आहे. ज्या तंत्रज्ञानाच्या मालकीमुळे जगभर वारेमाप पैसा कमावण्याचा धंदा उघडून
बसलेल्या महाकाय कंपन्यांचे प्रमुख चक्क गुडघ्यात डोके खुपसून बसले आहेत. डीपसीकने
असा काही तडाखा दिला आहे की हे सारे दिग्गज एकाच दिवसात कोट्यवधींच्या नुकसानीचे
धनीही झाले आहेत. आता इथून पुढे कसे होणार?
या प्रश्न आणि विचाराने त्यांचे डोके भंजाळून गेले आहे. डीपसीक हा चमत्कार तर नाही
ना? असे सतत त्यांच्या मनी येत आहे.
अवघ्या सव्वा वर्षांच्या कालावधीत एका
तरुण चिनी उद्योजकाने डीपसीकला जन्म देऊन जगभर वादळ निर्माण केले आहे. त्याचे नाव
आहे लियांग वेनफेंग. ज्या तंत्रज्ञानासाठी गेली अनेक दशके दिग्गज कंपन्या संशोधन
करीत होत्या, अब्जावधीची गुंतवणूक, शेकडो संशोधक आणि कुशल कामगार अहोरात्र झटत
होते त्यांच्या साऱ्याच परीश्रमावर झटक्यात पाणी फेरले जावे अशी कर्तबगारी
डीपसीकने करुन दाखविली आहे. प्रचंड झपाट्याने डीपसीक अमेरिकनांनी आपल्या
मोबाईलमध्ये घेतले आणि जागतिक विक्रम नोंदला गेला. सहाजिकच गुगल, ओपन एआय, मेटा या
कंपन्यांचे शेअर्स धडाधड कोसळले. अवघ्या काही तासातच या कंपन्यांना कोट्यवधींचा
फटका सहन करावा लागला. ही वार्ता जगभर पसरताच भारतासह अन्य देशांमध्येही डीपसीक
खटाखट डाऊनलोड होत आहे. रातोरात श्रीमंती येते ती अशी. डीपसीकचे हे तुफान आता
एवढ्यावरच थांबणार नाही. तर, आगामी काळात ते वर उल्लेख केलेल्या तिन्ही कंपन्यांसह
इतर उद्योगांनाही तडाखेबंद झटके देणार आहे. कारण, चॅटबॉट आणि कृत्रिम
बुद्धिमत्तेच्या जोरावर जगभर मनमानी पद्धतीने पैसे कमावण्याच्या इप्सितालाच डीपसीकने
सुरूंग लावला आहे. कारण, ते विनामूल्य उपलब्ध आहे. आगामी काळात कदाचित पैसे आकारले
तरी ते माफक असतील. किंवा एकदाची सवय लावायची आणि मग हळूहळू मनाजोगता पैसा कमवायचा
असेही होऊ शकते.
अमेरिकेला फक्त आणि फक्त चीनच खरा
स्पर्धक आहे. त्यामुळे त्याला धडा शिकविण्यासाठी आणि अमेरिकेच्या हितासाठी ट्रम्प
हे अतिशय कठोर निर्णय घेतील, अशी दाट शक्यता आहे. मात्र, ट्रम्प यांनी काही निर्णय
घेण्याच्या आतच डीपसीकने अमेरिकन कंपन्यांचे अनपेक्षित नुकसान करुन जोरदार हल्ला
चढविला आहे. अतिशय चाणाक्ष अशी ही खेळी असल्याचे तज्ज्ञांना वाटते. डीपसीकला चिनी
सत्ताधाऱ्यांचे पाठबळ असून कृत्रिम बुद्धिमत्तेच्या क्षेत्रात वर्चस्व निर्माण
करण्याच्या हेतूने हा पूर्वनियोजित डाव टाकल्याचे धागेदोरे सध्या शोधले जात आहेत. इथून
पुढे कुत्रिम बुद्धिमत्तेचाच बोलबाला राहणार असल्याने त्यावर मक्तेदारी मिळविण्यासाठी
डीपसीकचा जन्म झाल्याची शंका आहे. हे तंत्रज्ञान अनेक क्षेत्रात अमुलाग्र क्रांती
घडविण्याची क्षमता असणारे आहे. त्यावर वर्चस्व मिळविले तर सारेच जग कह्यात येते हे
सांगण्यासाठी कुणा ज्योतिषाची किंवा तज्ज्ञाची गरज नाही. अमेरिकेला व्यापार
युद्धापेक्षा अशा प्रकारच्या तंत्रज्ञानाद्वारे शह देण्याचा प्रभावी मार्ग डीपसीकने
मोकळा केला आहे. ट्रम्प यांनीही डीपसीकची गंभीर दखल घेतली आहे. अमेरिकन कंपन्यांचे
झालेले नुकसान पाहून त्यांनाही घाम फुटला असणार. कारण ते स्वतःच उद्योजक आहेत!
चीनला हे कसे साध्य झाले? ते जाणून घेण्यासाठी आजवरचा इतिहास पहायला हवा. चीनच्या बाहेर जे जे
आधुनिक तंत्रज्ञान किंवा उत्पादन विकसित झाले आणि ज्याचे पेटंट आहे ते चक्क चीनमध्ये
अत्यल्प कालावधीत तयार होत आहे. कारण, चीन सरकारने संशोधनासह कॉपी करण्याच्या
प्रवृत्तीला दिलेली चालना. जागतिक व्यापार संघटनेसह अनेक आंतरराष्ट्रीय नियम आणि कायदे
असले तरी त्याला भीक न घालता चीनने बेमालुमपणे अशी बनावट उत्पादने, तंत्रज्ञान
विकसित केली आहेत, त्याची विक्री आणि प्रसारही केला आहे. नजिकच्या किंवा आगामी
काळात जगामध्ये काय वापरले जाणार आहे? कशाची सर्वाधिक मागणी
असेल? अशा सर्वच उत्पादने आणि तंत्रज्ञानाच्या बाबतीत चीन
अतिशय आक्रमक आहे.
डीपसीकच्या निमित्ताने जगभरातील संशोधन आणि विकास (आर अँड डी) या क्षेत्रावर एक नजर टाकणे आवश्यक आहे. अमेरिकेचा दरवर्षीच्या मूलभूत संशोधनावरचा खर्च त्यांच्या सकल देशांतर्गत उत्पादनाच्या (जीडीपी) ३.८ टक्के एवढा आहे. दक्षिण कोरियाचा तब्बल ४.२ टक्के तर चीनचा २.८ टक्के एवढा आहे. यातुलनेत भारताचा खर्च हा अवघे ०.६४ टक्के एवढाच आहे. धक्कादायक म्हणजे विकसित भारताकडे वाटचाल करीत असतानाही गेल्या सव्वा दशकात संशोधनावरील भारताचा खर्च झपाट्याने कमी होत गेला आहे. भारताने २००८ मध्ये ०.८५ टक्के एवढा खर्च संशोधनावर केला आणि २०२० मध्ये तो चक्क ०.६४ टक्क्यांवर आल्याचे सरकारी आकडेवारी सांगते. कृत्रिम बुद्धिमत्तेची जागतिक बाजारपेठ येत्या पाच वर्षात तब्ब ८२५ अब्ज डॉलरवर पोहोचण्याचा अंदाज आहे. म्हणजेच या क्षेत्रात ज्याचे वर्चस्व असेल तो जगावर राज्य करु शकेल असाच हा आकडा आहे. त्यादृष्टीने चीनने मार्गक्रमण सुरू केले आहे. अमेरिका, चीन, तैवान येथील सेमीकंडक्टर आणि चीप उद्योगाला शह देण्याची जय्यत तयारी चीनने केलेली दिसते. जगाच्या अर्थकारणाची नस चीनने ओळखली आहे. हा त्यांचा चाणाक्ष आणि द्रष्टेपणाच आहे. बलाढ्य अमेरिकेला कर्ज देणारा आणि उद्योग, संरक्षण, तंत्रज्ञान, व्यापार, सेवा अशा सर्वच क्षेत्रात आगेकूच करणाऱ्या ड्रॅगनची ही मुसंडी स्तिमीत करणारीच आहे. त्याचा योग्य तो धडा आपण घ्यायलाच हवा.
अमेरिका, दक्षिण कोरिया, चीनसारखे देश
संशोधनावर भरघोस तरतूद आणि खर्च करीत असताना भारताने कच खाणे कितपत योग्य आहे? कृत्रिम बुद्धिमत्तेसह नव तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात लक्षणीय संशोधनाची गरज
आहे. कारण, इथून पुढचा काळ हा त्याचाच आहे. असे असतानाही भारतातील निराशाजनक
वातावरण विकसित भारताच्या वाटचालीत खोडा घालणारे आहे. सत्ताधारी तर सोडाच पण
विरोधकही या महत्त्वाच्या विषयावर बोलत नाहीत. अध्यात्म किंवा अंधश्रद्धा यांच्या
पारड्यात अधिक वजन टाकायचे की विज्ञानाधिष्ठीत मार्गक्रमण करायचे याचा सारासार विचार
करावाच लागेल. यंदाच्या अर्थसंकल्पात संशोधनासाठी योग्य तरतूद करणे आवश्यक आहे.
त्याजोरावरच भारतातील टॅलेंट खऱ्या अर्थाने देशासाठीच उपयोगी येईल. अन्यथा ब्रेन
ड्रेनद्वारे हे टॅलेंट परदेशी मालकीचे होऊन बसेल. पुढील दीड दशकात अनपेक्षित मजल
मारण्यासाठी संशोधनाचा कर्तव्य पथ भारत सरकारने समृद्ध करायलाच हवा.
--
bhavbrahma@gmail.com
संरक्षण, सामरिकशास्त्र, आंतरराष्ट्रीय घडामोडी आणि
पर्यावरणाचे अभ्यासक. तसेच मुक्त पत्रकार. मो. 9423479348
--
आपल्याला हा लेख कसा वाटला? आपली प्रतिक्रिया आवर्जून नोंदवा
--
माझे WhatsApp चॅनल फॉलो करण्यासाठी खालील लिंकवर क्लिक करावे
https://whatsapp.com/channel/0029VapnkDV7tkj50q5hUm1v
--
Deepseek, China, Artificial Intelligence, Chatbot, USA, AI, Google, Chatgpt, Meta, India, Research, R&D, Technology,
खूप महत्त्वाची माहिती. संशोधनावर आपण नगण्य खर्च करीत आहोत. आत्ममग्न अवस्था केव्हाही वाईटच. भारद्वाज
उत्तर द्याहटवा